Pułapki w tłumaczeniach występują w języku prawnym tak samo często, a nawet częściej, jak w czysto księgowym. Prawniczy angielski, tzw. legal English, to specyficzny branżowy język, z którym może spotkać się księgowy. Dlaczego księgowy? Dlatego, że księgowy czyta i interpretuje przepisy, czyta postanowienia umów, na podstawie których księguje i rozlicza transakcje oraz nalicza podatki. Ma ponadto do czynienia z interpretacjami podatkowymi oraz konfrontuje swoją wiedzę z prawnikami i doradcami podatkowymi. Musi więc znać wyrażenia, którymi na co dzień żonglują prawnicy. Jakie są zatem niuanse angielskiego prawniczego?
Tautologie
Jedną z najtrudniejszych cech języka angielskiego prawnego jest stosowanie tautologii w postaci dubletów i tripletów. Tautologia to konstrukcja językowa, w której poszczególne wyrazy powtarzają swoje znaczenie. Dublety to dwa synonimy używane razem, podczas gdy triplety to trzy synonimy używane razem. Powszechnie posługiwanie się tautologiami uchodzi za formę nieporadności językowej, jednak w języku prawniczym ma swoją długą historię i występuje celowo.
Przykłady dubletów:
- final and conclusive
- full and complete
- furnish and supply
- finish and complete
- have and hold
- null and void
- power and authority
- over and above
- release and discharge
- terms and conditions
- unless and until
Przykłady tripletów
- costs, charges and expenses
- obey, observe and comply with
- business, enterprise or undertaking
- cancel, annul and set aside
Dublety i triplety sprawiają nie lada kłopot przy tłumaczeniu. Wielu współczesnych badaczy i tłumaczy tekstów prawniczych zaleca całkowite wyeliminowanie tego typu tautologii i zastępowanie dubletu bądź tripletu tylko jednym pasującym określeniem. Powtarzające się słowa uważają oni za zbędne. Inni utrzymują z kolei, że skoro takie powtórzenia występują, to powinny zostać zachowane w tekście przetłumaczonym.
Zwolennicy pierwszego podejścia przyczynę podwojenia czy potrojenia przypisują przejściu języka prawnego z łaciny na francuski i angielski. Niektóre terminy były według nich podane w kilku wersjach językowych (łacina plus angielski i/lub francuski), tak by czytelnik zrozumiał znaczenie danego wyrażenia. Patrząc z tej perspektywy utrzymywanie dubletów i tripletów jest zbędne.
Zwolennicy drugiego podejścia natomiast wskazują na to, że dublety i triplety wywodzą się z tzw. common law. Ich występowanie jest skutkiem zapobiegania ewentualnym nieporozumieniom, tak by uniemożliwić stronom późniejsze prowadzenie sporów. Dzięki nim pokryte jest każde możliwe znaczenie słowa, a furtka do dochodzenia określonego niuansu na drodze sądowej zamknięta. Zgodnie z prawem, czasami każde słowo może mieć inne znaczenie prawne i konsekwencje prawne. W przypadku sporów sąd może zostać poproszony o interpretację każdego takiego słowa i nadanie mu innego znaczenia. Dlatego dla tłumacza nie zawsze jest możliwe lub wskazane połączenie synonimów w jedno słowo Dlatego w tłumaczeniu – bez precyzyjnego odzwierciedlenia kadego słowa może brakować odpowiedniego znaczenia.
Potrzebujesz prawidłowych i sprawdzonych zwrotów do komunikacji z zakresu księgowego angielskiego?
Skorzystaj z dostępu do jedynego na rynku profesjonalnego słownika on-line rachunkowości angielsko-polskiego i polsko-angielskiego
stworzonego specjalnie dla księgowych!
Używanie archaicznych wyrażeń
Anglojęzyczne teksty prawnicze, w tym ustawy, zawierają wiele słów nie używanych współcześnie zbyt często. Należą do nich ‘herein’, ‘hereby’ ‘whereby’, czy ‘shall’ zamiast ‘will’.
Inne znaczenie powszechnych słów
Wiele słów w kontekście prawnym zmienia swoje znaczenie. Przykładowo ‘action’ oznacza w języku prawniczym nie akcję ( jako ruch), ale pozew sądowy czy sprawę w sądzie. ‘Party’ to nie impreza, ale strona (umowy, procesu).
Używanie łaciny
Nierzadko się zdarza, że prawnik w rozmowie albo w tekście wrzuci jakiś łaciński zwrot czy sentencję. Znajomość tego typu wyrażeń po łacinie traktowana jest jako element profesjonalnego warsztatu adwokata, a umiejętne zastosowanie daje świadectwo prawniczej erudycji. Łacina w prawniczym angielskim jest więc barierą nie dla prawników, ale właśnie dla księgowych, finansistów czy tłumaczy. Oczywiście, niektóre z wyrażeń są powszechnie używane również w języku ogólnym (sensu stricto, ad hoc, ergo, vacatio legis), a inne występują tylko w warsztacie prawnika.
Poniżej kilka bardziej i mniej znanych wyrażeń łacińskich, z którymi można się zetknąć na co dzień w kontekście prawno-podatkowym:
- a contrario – wychodząc z przeciwnego założenia
- bona fide – w dobrej wierze
- conditio sine qua non – warunek niezbędny, warunek konieczny
contra legem – przeciw prawu, niezgodnie z prawem - lex specialis derogat legi generali – ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną
lex superior derogat legi inferiori – ustawa o wyższej mocy prawnej uchyla ustawę niższą
locus regit actum – prawo państwa, w którym dokonana została dana czynność prawna - lex posterior derogat legi priori – ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
pactum in favorem tertii – umowa na rzecz osoby trzeciej - secundum legem – zgodnie z ustawą
- et cetera – i tak dalej
- ex lege – z mocy prawa
- ignorantia legis nocet – nieznajomość ustawy szkodzi
- in fraudem legis – w celu obejścia ustawy
- per procura – przez pełnomocnika, osobę uprawnioną
Wysublimowanie
Prawnik może niechcący zrobić swoją wypowiedź jeszcze bardziej niestrawną dla zwykłych śmiertelników dzięki użyciu słów żargonowych, które wznoszą język prawniczy do poziomu językowego absurdu (w oczach ekonomisty). Na przykład, tam, gdzie można użyć słowa „odwoławczy” albo „możliwy do zaskarżenia” prawnik często używa słowa „dewolutywny” (ang. devolutive) Tam, gdzie można powiedzieć „posiłkowy”, „pomocny” lub „dodatkowy” często usłyszymy „subsydiarny” (ang. subsidiary). Do tego typu żargonu oczywiście można się przyzwyczaić, ale początkowe tłumaczenia mogą być prawdziwym wyzwaniem.
Źródła:
Cao, Deborah (2007), Translating Law. Toronto: Multilingual Matters. Ltd
Cyganik Malgorzta (2016), Legal English for corporate purposes. C.H. Beck
Hovels, Jens Peter (2006), Characteristics of English Legal Language.